Publicacións
MARTÍNEZ, ROCÍO (2008). A historia do RAINBOW WARRIOR. Pontevedra: Kalandraka, Libro Amigo dos Bosques GREENPEACE, [30 pp.]. (ISBN: 987-84-8464-671-6).
Co obxectivo de
abordar o bloque 5, Educación Literaria, presente no currículo de quinto de
Educación Primaria utilizarase a lectura como recurso para promover os
seguintes estándares de aprendizaxe: valorar a literatura como unha fonte de
coñecemento ilimitada e unha forma de ocio persoal, mellorar a expresión oral a
través da lectura en voz alta e de dramatizacións na aula, ademais de coñecer e
respectar diferentes culturas e costumes –o B5.1.2,
o B5.2.2, o B5.5.1 e o B5.7.2–.
Para abordar
estes estándares, o tema escollido foi o coidado do medio ambiente e a
concienciación dos efectos negativos que provocan as intervencións humanas na
natureza. Considero que esta cuestión é imprescindible, xa que na actualidade
abondan numerosos problemas ecolóxicos, a extinción de especies animais e o
quentamento global, entre outros. Por conseguinte, o alumnado debe ter unha
educación ambiental apropiada, a cal se pode conseguir a través das múltiples
posibilidades que ofrece a perspectiva literaria.
Un álbum ilustrado
que se adapta a estes contidos é A
historia do RAINBOW WARRIOR, unha historia significativa da que se pode
aprender e que deixa moito que reflexionar, ademais da gran calidade das
ilustracións que inclúe. A pesar de ser un álbum ilustrado, require dunha
comprensión e coñecemento da realidade que o alumnado de 5º xa adquiriu
previamente nos cursos anteriores.
De detérmonos
con detalle na análise da obra, pódese dicir que dende o punto de vista do formato, no peritexto pódese observar a
tapa dura que alberga a este álbum ilustrado, cunhas dimensións de 27 x 21 cm,
encadernado en cartoné. As gardas son significativas e nelas pódese ver un
barco navegando polo mar e no que unhas persoas de cor verde alzan bandeiras
brancas. Tamén hai persoas en terra levando a un peirao próximo materiais para
fabricar –ou remodelar– e pintar o barco. No mar hai peixes e golfiños
nadando tranquilamente, mentres que no ceo se observan gaivotas voando. Na
segunda garda repítese esta imaxe, pero sen rastro da pegada humana. Por outro
lado, o libro non conta con lapelas nin cun indicador de idade.
Na ilustración
que conforma a cuberta pódese observar que o mar rodea e resalta a imaxe
central, coma se fose unha illa. Nela atópase o título e unha ilustración do
barco xunto con dúas pequenas lanchas que portan persoas vestidas de cor verde
con bandeiras brancas.
A primeira
vista, o arco da vella pintado no barco cargado de xente “verde”, xunto coa
pomba debuxada na proa e as bandeiras brancas, transmiten felicidade e
tranquilidade, semellando que o propósito do barco é o de buscar a rendición e
a paz. Esta última poderíase intuír que é do medio mariño, xa que é a paisaxe
definitoria da cuberta: mar, animais, rochas, icebergs, algas e illa. Por outra
banda, na contracuberta está debuxado un mapamundi e nel pódense localizar dúas
baleas e o barco en cuestión.
As palabras
RAINBOW WARRIOR quedan enfatizadas no título con letras máis grandes e dunha
cor azul máis escura, en contraposición co resto da tipografía amosada na
cuberta. O nome da escritora e tamén ilustradora, Rocío Martínez, está escrito
cunha tipografía máis pequena ao carón do barco, e a editorial Kalandraka
debaixo deste. Na portada vólvese repetir esta distribución. Adicionalente, na
primeira folla fai unha breve dedicatoria a Marina, Santi, Elenita, Iker e
María de la Prada, e adícalle un especial agradecemento a Miguel Ángel de Soto,
amigo seu de Greenpeace. Tamén fai unha breve alusión á orixe desta historia
grazas a unha conversa familiar na que un parente lle contaba á súa filla a
historia do Rainbow Warriror.
No seu
interior, a letra é grande e en minúsculas, e as ilustracións abranguen unha
cara, situadas todas elas á dereita; aínda que tamén hai algunha ilustración a
dobre páxina. Estas
imaxes veñen acompañadas por un breve texto e son necesarias para entender o
contido e que o libro teña sentido. É máis, a historia pódese comprender
sen o texto, só son necesarias as ilustracións.
No referido ao contido, o gramado da edición é en
papel groso, reciclado e de boa calidade. Escrito orixinalmente en castelán,
conta con varias traducións a outros idiomas como o galego, o portugués ou o
catalán. A súa lectura é convencional, de esquerda a dereita, aínda que pode
ser considerado como interactivo porque inclúe un recurso ampliable sobre a
historia do Rainbow Warrior, un mural despregable na garda final. Tamén é unha
lectura lúdica, xa que as ilustracións conteñen un forte significado simbólico
que os/as nenos/as tratarán de descubrir.
O argumento
xira ao redor de dúas baleas que interpretan os roles de nai e filla. A balea
nai cóntalle á súa filla a historia do Rainbow Warrior a través dunha canción.
Tras cumprirse a profecía da tribo Cree, un grupo de persoas loitan contra as
catástrofes causadas no mundo. Para iso, utilizan un barco abandonado e noméano
“Rainbow Warrior”, que utilizan para concienciar á xente e tratar de evitar
máis catástrofes a nivel mundial. As persoas que se viron prexudicadas con esta
actuación tentaron de acabar co seu propósito afundindo o barco, o cal rematou
converténdose nun refuxio de animais mariños. En honra a este barco,
construíuse unha réplica.
Narrado en
terceira persoa de omnisciencia total, o/a lector/a de entre 10 e 12 anos pode
saber o que pensan e senten as dúas personaxes, o que permite empatizar con
ambas e formar parte da historia como unha personaxe máis. En canto á
caracterización das personaxes, as baleas nai e filla personifican unha
relación humana entre elas: a filla é preguiceira e a nai insiste para que lle
faga caso. Por tanto, entre as figuras empregadas, pódese destacar a
personificación das baleas con sentimentos, ademais da reiteración da profecía
da tribo Cree ao inicio e final da historia. Por isto mesmo, a estrutura da
historia é un ciclo.
As
ilustracións, pintadas con lapis de cores e coa técnica pastel mediante trazos
que rebosan finura, acompañan o relato e están cargadas de gran forza
simbólica: os animais, como a foca ou a balea, teñen debuxado no seu interior
unha recompilación de viñetas que dividen o animal en tres, coma se se tratase
dun antes e despois do efecto que tivo o Rainbow Warrior na biodiversidade
mariña, unha evolución progresiva na historia da súa especie. A primeira viñeta
transmite o sufrimento provocado polos seres humanos a estes animais, a segunda
invoca a aparición do Rainbow Warrior coas súas características bandeiras
brancas e a terceira a solución que atopou a esta problemática. Tamén me
gustaría destacar que, nunha das ilustracións onde os guerreiros do Arco da
Vella constrúen o barco, a ilustradora pretende sinalar o paso do tempo coa
contraposición dos cromatismos –negro e
branco–: día e noite, nubes de chuvia e
neve. Outra cor sempre presente é a azul, coa que se representa ao medio
mariño. As páxinas non están numeradas e as ilustracións atópanse na cara
dereita. Esta é unha técnica de uso habitual na lectura porque é o primeiro que
se ve ao pasar de páxina.
De entre as potencialidades cabe sinalar que a
lectura deste libro ilustrado permite abordar múltiples temas que son de trato
actual: o coidado do medio ambiente, a reciclaxe, a ecoloxía, a paz ou o
compañeirismo. Tamén
representa nas ilustracións a morte sen ningún reparo, abordando un tema tabú
para o lectorado infantil. É moi importante concienciar sobre a
problemática que sofre a natureza na actualidade e os medios ao noso alcance
para contribuír ao seu detemento. O libro actúa como punto de partida para
reflexionar e involucrarse na mellora do sistema ecolóxico.
Dentro da aula
de quinto de Educación Primaria, a cal me parece a máis apropiada para ler e traballar
con esta obra, os valores mencionados poden ser tratados con diferentes
propostas didácticas. Seguindo os posibles obxectivos e estándares propostos do
currículo, poderíase organizar unha dramatización, xa que é a mellor forma de
mellorar a competencia oral. Cada estudante tería un papel e se disfrazaría para
interpretalo correctamente. Esta obra sería presentada tanto en cursos
superiores coma inferiores, xa que se busca un grande impacto no maior número
de espectadores/as posible. Outra actividade de poslectura para fomentar unha
participación activa do alumnado é facer un debate sobre que propostas e
medidas ecolóxicas pensan que se poden levar a cabo no noso día a día que
contribúan á mellora do medio ambiente para despois aplicalas noutros ámbitos,
como nas súas casas.
En
canto aos recursos, o Informe de literatura publicado en
2008 presenta unha ficha bibliográfica e un resumo do álbum ilustrado, ademais
de incluír unha recensión e unha referencia publicadas no Faro de Vigo sobre A historia
do RAINBOW WARRIOR. Na plataforma de Youtube tamén atopei unha gravación
audiovisual feita polo alumnado de 1º de Educación Primaria subida como
conmemoración do Día do Libro e na que len en voz alta a historia, en
acompañamento de debuxos feitos por eles/as mesmos/as. Outrosí, hai unha
entrada no blog de Greenpeace na que fala do guerreiro do Arco da Vella, os
personaxes de cor verde que se encontraban dentro do barco.
Na páxina web
da súa editorial, Kalandraka, destaca os premios que acadou o álbum ilustrado:
SELECCIÓN LOS MEJORES no Banco do Libro de Venezuela e en 2010 o Plan Nacional
de Lectura –PNL Portugal–. Adicionalmente, ten un certificado ecolóxico
“Libro Amigo dos Bosques” e na páxina permite ver o libro en dixital. Por
último, resaltar que a publicación deste álbum ilustrado coincidiu co Día
Mundial da Terra.
González, N. (15 de decembro de 2011).
¡Bienvenido Guerrero del Arcoiris! [Mensaxe nun blog]. Greenpeace. Recuperado
de http://archivo-es.greenpeace.org/espana/es/Blog/bienvenido-guerrero-del-arcoiris/blog/38406/
Informe de Literatura (2008).
Recuperado de http://www.cirp.gal/rec2/informes/upload/ver/inf2008/Informe_Literatura_2008.pdf
Kalandraka (s.
d.). Recuperado de https://www.kalandraka.com/a_historia_do_rainbow_warrior-978-84-8464-671-6-galego-572.html
Ningún comentario:
Publicar un comentario