Publicacións
Entrevista a Marcos Calveiro Escritor
Calveiro, M. (2018). lecturafilia [Imaxe]. Recuperado de https://lecturafilia.com/tag/marcos-calveiro.
-En primer lugar, queríamos saber que che levou a escribir, é dicir, como comezaches e que te motivou a facelo.
-Penso que ser un gran lector. O camiño da escrita é un camiño ao que chegas sendo antes un gran lector. Eu penso que todo o mundo que le moito chega a algún momento na súa vida no que intenta escribir algo de seu, hai moita xente que o abandona ou o fai dunha forma totalmente privada e non ten vocación de publicar e ser autor, e hai outra xente que sí. Eu levo escribindo prácticamente dende a adolescencia; tardei moito en publicar porque houbo épocas da miña vida… familia, traballo, estudos e etcétera, pero dende sempre, o fío da lectura eu creo que sempre remata conducindo á escritura.
-Cres que a educación que recibiches na tua etapa de Educación Primaria motivoute para a túa carreira como escritor?
-A ver, eu teño 50 anos, estou nunha xeración moi afastada da vosa. Eu fundamentalmente tiven a sorte de que meus pais eran lectores, os dous. A miña nai era profesora e meu pai era era avogado. Tiña unha casa chea de libros, e dicir, que o primeiro sitio onde tiña os libros diante, foi na miña casa. Outros compañeiros meus daquela altura na casa… os libros prácticamente non existían. Cando acabei de ler os libros da casa da miña nai, pois entraba na biblioteca municipal en Vilagarcía e lía outro tipo de libros; os que na miña casa non era accesibles, sobre todo o cómic: Astérix e Obélix, Tintín e todo iso.
Eu fun collendo fundamentalmente pola casa máis que pola escola. Naquel momento a promoción da lectura nas escolas, as bibliotecas escolares, e todo iso... pois non existían, e nos centros que había non lembro de que houbese unha biblioteca escolar cando era rapaz. Logo, no instituto, pois había unha biblioteca pero... para estudar e cousas relacionadas fundamentalmente cos estudos, non coa literatura.
Fundamentalmente, eu creo que foi a infuencia sobre todo da miña casa.
-Como recomendarías a uns alumnos de primaria que se iniciaran no mundo da escritura?
-É un tema complexísimo, as posibilidades de ocio que eu tiña nos meus tempos eran moi limitadas; ou xogabas á pelota, ou andabas en bicicleta, ou a pedradas cos do barrio do lado. É dicir, se tivese as posibilidades daquela de ocio, que teñen os rapaces de hoxe en día, pois ao mellor non lía tanto nin chegaba a ser escritor. É un tema moi complicado hoxe, eu cada vez por exemplo, recoñezo que leo moito menos. Moitas veces que chego canso de traballar pola noite, e é moito máis doado poñer Netflix ou HBO. Non necesita moito esforzo, non é como meterte nun libro, que precisa dunha concentración ou dun esforzo que ao mellor neses intres, non tes.
Eu cando vou polos institutos e polos centros, sempre lles conto aos rapaces a mesma historia, escribir é moi importante non porque vaias algún día a publicar un libro ou a ser escritor; saber escribir é importante porque o vas a precisar en moitos intres da túa vida. Pois saber contar unha historia é moi importante para unha entrevista de traballo, tes que saber venderte; tes que saber contar a historia da túa vida, das túas necesidades ou das túas aspiracións.
Saber contar unha historia é moi importante nesta vida e cun montón de campos distintos que pouco teñen que ver coa literatura nun principio, pero que só se pode aprender lendo, e eu sempre lles tiro por ese fío. As posibilidades de ocio que hai hoxe en día ao noso alcance pois pouco teñen que ver coas da miña xeración, pero son posibilidades de ocio narrativas, onde se conta unha historia; series, cine, videoxogos, que é o lugar onde están eles. Calquera destos estrimmers de Twitch ou de Youtube, son xente que ten a capacidade para contar unha historia diante dunha pantalla e ser capaces de enganchar aos rapaces. É dicir, que teñen unha serie de habilidades; esas habilidades fundamentalmente se aprenden lendo,
-Se tiveras que quedarte so cun dos teus libros para levar a un aula de primaria, cal sería? Por qué?
-Eu en especial teño debilidade por un que se chama “Unha casiña branca”. Recoñezo que teño cariño por el porque foi a novela
que menos se vendeu e penso que non estaba nada mal, que era unha historia moi chula, así un pouco distópica cunhas ilustracións
extraordinarias, e merece a pena que se vexa. Supoño que diría iso porque ao fin é ao cabo, é coma se tes varios fillos e tes un que
vai un pouco máis atrasado e lle colles máis cariño porque necesita máis axuda, non? Os outros, pois máis on menos véndense sós,
non necesitan da miña axuda.
«“Unha casiña branca” foi un fracaso e a min nunca me pareceu que estivese tan mal»
-Que cres ou como cres que se motiva máis á hora de ler un libro na aula?
-É a pregunta do millón, é complicadísima. Len moitos menos libros, pero len moitísimas outras cousas que non son libros. Están todo
o día co móvil e moitas veces, xa sei que hai moitas imaxes e moitos vídeos, se le moitísimo nas pantallas. É dicir, que ler len, pero len
outras cousas. Eu supoño que é un tema moi complicado de promocionar con eles. É un pouco o que che contaba antes, o fío da historia,
de saber contar unha historia. Ensinarlles a contar unha historia noutros ámbitos, que ao final os acaban levando ao ámbito da lectura,
enganalos un pouco por así decílo. Por exemplo, os videoxogos cada vez son máis longos, máis narrativos, con máis posibilidades de
narración, etc. Non é o típico de cando xogábamos nós nas salas recreativas, cando era a miña adolescencia, nos oitenta. Os videoxogos
de hoxe teñen unha carga narrativa de construcción, organización e de personaxes que non deixan de ser unha novela en imaxes.
Pois un pouco por ese camiño, que aprendan a contar historias noutros ámbitos e que logo se acabe levando á lectura. Hoxe tamén hai
unha oferta inmensa de literatura infantil e xuvenil, e moitas veces pois o mesmo libro para unha aula de 20 rapaces que tedes
en clase… a algún lle pode parecer unha maravilla e a outros un aburrimento, porque non está de acordo cos seus intereses.
Pero para un profesor é imposible; coñece os rapaces ao principio de curso e ao mellor cando estén enfilados e contados, xa non pode
facer esa recomendación dirixida, non? Tamén hai que recoñecer que o cánon das recomendacións e da literatura infantil e xuvenil,
nalgúns casos está un pouco….pasado. Os meus fillos no centro leron algúns libros que no seu momento, foron un éxito pero que son
libros que se quedaron un pouco vellos, por así decilo… A eles lles quedan estas novelas moi lonxe. Aínda que a historia pode resultar
interesante, non hai WhatsApp, non hai Messenger, non hai teléfonos móviles, e os distancia moito da narración. Moitas novelas
antigas quedaron ahí porque se seguen recomendado por inercia, porque os profesores están ateirados por unha burocracia inmensa,
que pouco ten que ver coas clases ou co ensino. É un traballo que ten que facer o educador e o prescriptor pero recoñezo que un profe
non se pode por a ler 40 novedades ao principio de curso para ver cal é mellor para os seus alumnos. Os profesores vánse fiar doutros
compañeiros, dos que se puxeron noutros cursos, etc. É unha cuestión de loxística, por así decílo. Tamén a veces as editoras recomendan
libros para algunhas idades que non se corresponden coas idades dos rapaces, non te podes fiar da recomendación de idade. Igual hai rapaces
de 9 anos que son grandísimos lectores e que poden estar lendo novelas de instituto, e outros que son pésimos lectores e lles están a
recomendar libros doutros lectores. Entran moitas cuestións nese tema das recomedacións.
Por outra parte eu penso que a presenza dos autores nos centros, dos que nos dedicamos a literatura infantil e xuvenil, aínda que
forme parte da política-comercial do negocio, é importante.
«Seguen ahí porque se sabe que nun momento funcionaron, porque foron moi
vendidos pero moitas veces se distancian dos rapaces»
-Pensas que na etapa infantil dos nenos é preciso empregar libros con moita ilustración ou pódense implementar novelas?
-Eu creo que é un elemento fundamental, a día de hoxe vivimos nunha cultura totalmente visual, é dicir, que é moi importante.
Tamén logo aí hai un problema, que determinados rapaces que len, cando lles presentas un libro ilustrado din que eso é para nenos
pequenos, e segue habendo ese prexuízo. Pero a ver, as ilustracións nun libro para rapaces de 5º e 6º de primaria, enriquecen o libro,
e é outra lectura diferente que ten o ilustrador cando le o teu orixinal. E temos unha cantidade de ilustradores extraordinarios que a
min paréceme que enriquecen moitísimo os libros e a lectura.
«“Os libros ilustrados, son para nenos pequenos”, segue habendo ese prexuízo»
-Cres que hai algún tema tabú do que escribir un libro infantil-xuvenil?
-Eu creo que nos últimos tempos xa se tocaron todos os paus nese tipo de literatura, outra cousa é que logo outro escritor ou un
educador se atreva a poñer determinados libros porque pode xerar problemas cos pais, polos temas que tratan. Pero creo que tabú
nestes momentos non. Os autores son bastante libres nas suas vidas e fan o que queiran, outra cousa é que logo entren nos centros de
ensino e que se recomenden como lecturas e que se lean máis ou menos dependendo da complexidade ou da temática; sexa sexual,
da morte, do suicidio xuvenil ou todo ese tipo de historias. Pero vendo as series que están vendo en Netflix ou en HBO non creo que teñan
moito problema coa literatura. Máis que nada, seguramente é un problema cos pais e coas nais que moitas veces pensan que ó mellor as
series lles permiten ver calquera historia, pero a palabra escrita queda ahí gravada para sempre, e é máis impactante cá imaxe. Ó mellor
falta un pouco de sexo na novela xuvenil pero en fin, xa vai por autores, pero eu non o domino. Tampouco teño moitas referencias da
literatura infantil e xuvenil ou adulta, de feito, xuvenil e de adultos xa non fago diferenza. Evidentemente, para nenos e nenas de primaria hai
un rexistro lingüístico e léxico que tes que controlar, pero co rexitro.
-Vostede pensa que existe unha “literatura infantil” ou que a literatura é unha soa?
-Para min a literatura é unha sóa, eu non fago distincións. Eu lémbrome cando publiquei a miña primeira novela para adultos que
moita xente me dixo “!Coño, ya eres escritor! Ya publicaste un libro para adultos”
Eu escribo igual e lle poño o mesmo interés e empeño a un libro para rapaces que a un de adultos. E de feito moitísimas veces me
teñen dado máis traballo e boto moito máis tempo con eles que para un de adultos.
A ver, é unha cuestión de mercado e do sistema no que vivimos. Hai literatura negra; hai literatura romántica e literatura infantil e
xuvenil. É unha cuestión da descrición de xéneros e tamén unha forma de atopalos nas librerías, nos andéis, nas recomendacións e en todo.
A min non me parece mal, paréceme mal se se fala dela despectivamente como algo moi fácil, ou que veñan os escritores da gran
literatura a escribir unhas cousas horribles para rapaces como se fora facilísimo.
Parece que eles teñen que darlle o barniz de alta literatura e literatura infantil e xuvenil porque veñen eses autores que nunca escribiron
ese tipo de literatura e nos dan a súa bendición. Iso sí que me parece mal. Está claro que un rapaz non se pode iniciar na lectura
co ´”Ulises” de Joyce, hai que ler outras cousas antes. Dependendo da súa comprensión lectora e do seu nivel, vas ascendendo,
pero evidentemente os que creamos aos lectores de todo o futuro dos grandes papas e papisas, somos os escritores de literatura
infantil e xuvenil polo que penso que podían ser un pouquiño máis considerados con nós, e coa literatura infantil e xuvenil, por suposto.
-Con respecto ao teu libro “O pintor do sombreiro de malvas”, que che levou a escribilo?
-Foi un pouco de casualidade. Houbo unha exposición dos últimos lenzos de Van Gogh en Madrid, que non cheguei a ver pero que
comprei o catálogo da exposición outra vez que estiven alí, e no catálogo hai un montón de fotos en branco e negro; postais
sobre todo da época na que estivo Van Gogh alí e chamoume a atención de que parecía Galicia. Había como un pequeno centro
do núcleo da vila urbá por así decílo, pero logo había granxas e as imaxes que se veían así dos prados… parecía Galicia.
E deuseme por pensar que ao mellor Van Gohg algún día, como sabía que era un andarín, pois a ver si hai así algunha historia
na que veña Van Gogh a pintar cadros a Galicia andando e que se perderon os cadros polo camiño.
Eu comecei con esa idea, logo lin as cartas de ateo que ecribiu durante toda a súa vida e está tan perfectamente adaptado a
súa vida que non había forma de metelo en Galicia, polo que decidín aproveitar todo ese traballo e toda esa idea que tiña
narrando eses últimos meses da súa vida en Auvers, máis que nada porque estaba enganchado coa historia, co lugar e coa súa
pintura máis que con el como persoaxe.
Despois descubrín que nun daqueles cadros que pintou aqueles días en Auvers ao pouco de chegar, hai un retratro dun rapaz
con flor, chámase así de feito, que é un adolescente de cabelo roxo que non ten nome. Decidín que ese rapaz entablaría unha
relación con el, e decidín que el fose o que contase a historia. Por iso na novela o protagonista non ten nome, porque é unha pequena
chisca de el e do cadro ese, o rapaz con flor e que non se sabe o nome do adolescente. Logo enfiei todo o fío da novela.
«É unha novela coa que estou marcado porque son o escritor do “O Pintor do sombreiro de malvas”. Tivo moito éxito, introduciuse, vendeuse ben e quedoume ahí.»
-En relación a ese mesmo libro, que interese ou fortalezas cres que ten como libro de lectura na aula?
- Pois Van Gogh. Con iso está moi doado, moitos centros, colexios e institutos aos que ía claro, como é un libro que
permite moitas sinerxias entre distintas materias, a profesora de debuxo por exemplo, coa profesora de galego fixeron
exposicións, pintaron cadros de Van Gogh na aula de debuxo imitando cadros de el, etc. Claro ten ese engadido de que
Van Gogh é un home mundialmente famoso. Ao mellor os rapaces non o coñecen pero lles pos algunhas imaxes dalgún dos
seus lenzos e o identifican. Ten esa facilidade.
Ten o valor engadido de que é Van Gogh, se non se chamase Van Gogh e se chamase Felipe García, seguramente o libro venderíase
moitísimo menos ou tería tido moitísimo menos éxito.
En moitos dos meus libros de narrativa xuvenil o valor engadido que teñen é que moitas veces teñen personaxes históricos
que son coñecidos e que poden servir para falar doutras cousas á vez que fas a lectura do libro.
Para finalizar, gustaríanos mencionar acerca da xenerosidade do autor ao prestarnos un pouco do seu tempo para realizar esta entrevista enfocada á educación e á lectura. En definitiva estamos moi agradecidos/as de poder dirixirnos cara a el e conseguir establecer un bo clima entre entrevistadores e entrevistado.
Ningún comentario:
Publicar un comentario