O Valo, de Carlos Labraña

 

Labraña, Carlos. 2017. O valo. Premio Manuel María de Literatura Dramática Infantil, ilust. Nuria Díaz. Vigo:  Edicións Xerais de Galicia.

Libro ilustrado de Carlos Labraña e Nuria Díaz, impreso en papel, con tapas duras e cun total de 51 páxinas. Na cuberta aparecen Sáhara e Soldadiño de chumbo, os dous personaxes principais da historia, nunha actitude cómplice, mirando as estrelas. Na parte superior pódese ver o nome da colección (Biblioteca Dramática Galega), xunto co título e o nome do autor, resaltados e en letra de maior tamaño. Na marxe inferior aparece o nome da editorial e a institución que apoiou a edición, a Xunta de Galicia. O fondo está composto tan só dunha parte escura a modo de ceo e unha superficie areosa que continúa na contracuberta, onde se pode ver o resto do valo e a bandeira, dous motivos importantes que tamén aparecerán na historia.

Na contracuberta pódese ver de novo o logo da editorial e o nome da outra entidade responsable da edición, a Axencia Galega das Industrias Culturais. Deste xeito, o fondo escuro e o espazo desértico sobre o que están as dúas figuras fai de fío condutor entre ámbalas partes. Nela tamén aparecen o valo e a bandeira, dous elementos centrais na peza.

Esta peza teatral narra a historia de Sahara, unha nena que foxe da guerra e o Soldadiño de chumbo, quen decide poñer un valo para evitar a chegada de xente ó seu país. Ao atoparse, ambos comezan unha conversación na que se ven dúas posturas antagónicas do mundo: dunha banda a  da moza, quen non entende o propósito dos valos e anima ó rapaz en varias ocasións a cuestionar aquilo que lle din. Deste xeito, trata de demostrarlle o absurdo de moitas cousas que para el son absolutas, como a razón de ser dos valos ou o motivo polo que os migrantes foxen da súa terra. Pola contra, o mozo representa outra visión na que os inmigrantes son persoas que senten envexa e por iso se desprazan, tal e como lle teñen ensinado. Sen cuestionarse nada, e pese a ter frío e fame, o mozo está alí vixiando porque cre que é o seu deber. Finalmente, ámbolos mozos interactúan e rematan marchando xuntos, derribando o valo que os separaba e agochándoo para que os soldados non o atopen e crean que Soldadiño morreu.

Con respecto ás ilustracións, estas ofrecen pistas sobre o contido da obra. Todos os debuxos son de carácter realista, permitindo ó lector imaxinar como sería a súa representación na realidade. Nelas aparecen maioritariamente os protagonistas, agás nunha na que aparecen outros soldados. As vestimentas e os trazos das personaxes permiten diferenciar claramente aos dous protagonistas, Sahara e Soldadiño de chumbo. Así mesmo, existen elementos como os que se poden apreciar nas imaxes con gran significación como a bandeira ou o valo. As ilustracións adoitan aparecer intercaladas co texto en momentos importantes da historia, como o encontro inicial ou o final. Respecto ás cores non hai un predominio claro, existindo unha variedade cromática que enriquece o debuxo e imprimindo calidez ás imaxes.        

    

Esta lectura resulta interesante tanto dende o punto de vista do alumnado como da escola pois está a tratar unha cuestión de actualidade: o drama dos refuxiados. Neste sentido, resulta fundamental que o alumnado coñeza os verdadeiros motivos que levan á xente a abandonar a súa terra, coas consecuencias que iso implica a todos os niveis, e en especial no emocional. Por iso, é preciso concienciar os discentes da necesidade de axudar a todo aquel e aquela que o precise, como seres humanos que somos. Así mesmo, esta lectura permite traballar outros valores como o diálogo, a cooperación, o respecto ou a tolerancia ante outras culturas e formas de entender o mundo. Ademais, inclúe un elemento como os valos que se traballa tamén na área de Ciencias Sociais, de maneira que están aprendendo que as fronteiras son liñas imaxinarias, unha convención creada polo home. A este respecto, é importante ensinarlles aos máis cativos o importante que é adoptar unha actitude crítica ante estas realidades, de maneira que reflexionen sobre aquilo que lles veu dado e non o acepten sen máis. Tamén se fai referencia a feitos históricos como o colonialismo, cando o rapaz lle explica a Sáhara que cando un país se fai forte ten que estender o seu dominio a outros. Por último, sinalar tamén que na obra se traballa a oralidade e a herdanza cultural por medio das historias que a nena lle conta ó soldado ou os arrolos que lle fai cando Soldadiño quere descansar un chisco.

Respecto aos recursos en liña de acceso aberto sobre a obra, cabe sinalar que estes se atoparon en diversos formatos en lingua galega. A maior parte das entradas son de librarías onde mercar a obra. Ademais, existe algunha referencia a unha representación teatral da obra como o que tivo lugar na Biblioteca Ánxel Casal de Santiago de Compostela, tanto en páxinas web como en artigos de xornais. Tamén atopamos un vídeo na Televisión de Galicia sobre a obra, enmarcado dentro dunha sección chamada Cada día un libro. Outro clip similar aparece na canle de Youtube Espazolectura. Nel fálase sobre a temática da obra, relatando a historia que se agocha tras el e apórtanos outra información, como que gañou o Premio Manuel María de Literatura Dramática Infantil. Así mesmo, temos algún extracto sobre a representación teatral levada a cabo polo grupo Pallasos en rebeldía, dispoñible en Vimeo.

Finalmente, salientar que tamén se poden ver algunhas imaxes sobre a visita do autor, Carlos Labraña, a un centro educativo. Todo isto atópase no blog creado para a biblioteca do centro, escrito con motivo dunha sección sobre Labraña.

 

 Enlaces ós recursos

Culturactiva. (13 de novembro de 2017). O Valo, de Culturactiva- Pallasos en Rebeldía [Arquivo de vídeo].  Recuperado de: <https://vimeo.com/242563878  >

Cultura de Galicia. O valo de Carlos Labraña. Recuperado de: <https://www.cultura.gal/es/evento>

Espazolectura. Luisiño presenta “O valo” [Arquivo de vídeo].   Recuperado de:  < https://www.youtube.com/watch?v=sIigaKAaaME >

Televisión de Galicia. (25 de setembro de 2017). “O valo” de Carlos Labraña [Arquivo de vídeo]. Recuperado de: < https://www.crtvg.es/tvg/a-carta/o-valo-de-carlos-labrana >

Percebín lector. (29 de marzo de 2019). FADA PIRATA E O VALO! [Mensaxe nun blog]. Recuperado de: < http://www.edu.xunta.gal/centros/ceipnicolasrio/node/936?page=1  >