Onde está?

VOLTZ, Christian (2009): Onde está?.Trad. Xosé Ballesteros. Vigo: KALANDRAKA 

Estamos a falar dun álbum literario, debido a que se trata dunha obra formada pola sintaxe de narrativa e ilustracións e na cal estas, son imprescindibles para comprender a historia. Está impreso en papel, con tapas duras e composto por 36 páxinas.

En canto á súa cuberta, hai un fondo vermello, como se estivera pintado con acuarelas. No centro, atópase una gran pedra real redondeada cun botón branco debaixo, este está humanizado cun nariz vermello e dúas patiñas negras. Enriba da pedra está o título do libro, Onde está?, en letras brancas e minúsculas e unha liña máis arriba cara á dereita e en letras maiúsculas e negras atópase o nome do autor e ilustrador orixinal, Christian Voltz. Por último, na parte baixa dereita da cuberta recóllese o nome da editorial, Kalandraka, na súa fonte característica. Cabe destacar, que ao estar o fondo pintado e tratarse dunha pedra real, intúese que a cuberta é unha fotografía. 

A contracuberta do libro consiste nun gran fondo de cores verdes e marróns, representando un prado en outono que semella estar pintado, ao igual que a cuberta. Na parte baixa dereita, atopámonos co botón humanizado da cuberta, mentres que na parte superior esquerda, aparece escrito na súa fonte habitual e en vertical “demademora”, o nome da colección á que pertence este libro. Neste caso, a diferenza de outras obras, a cuberta e a contracuberta non están relacionadas, polo que non teñen ningún significado conxunto.

Unha vez abrimos o libro, atopámonos con dúas páxinas baleiras de cor amarela, como se estivera pintada. A terceira páxina é a de créditos, onde se recollen os datos do autor, ilustrador, tradución, editorial e publicación. Na parte superior desta páxina o autor aproveitou para escribir a dedicatoria “Para o señor Anatole, que me pregunta duascentas veces ao día onde está...?”. Finalmente, na páxina anterior ao comezo da historia, aparece a portada, onde se recolle o título do libro en negro e minúsculas na parte superior, o nome do autor orixinal en negro e maiúsculas enriba do título e o nome da editorial no seu estilo propio na parte baixa esquerda. No centro da portada hai unha serie de obxectos entre os que destaca a pedra da cuberta, dous paus de cores, uns arames e uns pelos negros. Esta portada asenta sobre o mesmo fondo amarelo xa mencionado. 

No que se refire ás páxinas da historia, hai un formato común, consiste nun fondo composto por dous elementos: Por un lado, ocupando tres cuartos de páxina o fondo amarelo das follas anteriores; e por outro lado, na zona baixa, unha cor marrón clara. Deste xeito, forman unha parede amarela e un chan marrón. 

As ilustracións son fotografías de obxectos reais que se asentan sobre dito fondo, estes elementos son: a pedra, un pau vermello e outro azul, uns arames, uns pelos negros, un pequeno ferro, uns remaches e o botón branco humanizado da cuberta. Estes elementos atópanse en todas as páxinas, mais colocados de formas diferentes. É precisamente nesta disposición dos elementos onde se atopa o sentido da historia, ó principio están todos mesturados na segunda páxina, é dicir, na par. A medida que vai avanzando o conto, vanse colocando nas páxinas impares. 

Respecto ao texto, aparece en letras minúsculas negras e de tamaño mediano. Este non está recollido de forma tradicional, senón que está situado en calquera sitio da páxina e ás veces de forma torcida, tamén é habitual que cada frase teña un tamaño. Ademais sempre que hai texto, recóllese nas páxinas nas que os obxectos protagonistas están mesturados, é dicir, nas pares. É unha narración moi breve e sinxela, cun vocabulario accesible para nenos e nenas, xa que a verdadeira lectura realízase a través das imaxes.

Neste álbum narrativo de Christian Voltz estamos a buscar algo entre un montón de obxectos. A medida que vai avanzando a historia, imos apartando os elementos que agochan ao protagonista e ordenándoos. Finalmente, tras ordenar todas as cousas, obtemos un novo personaxe e atopamos ao protagonista, un botón branco con nariz e pernas. Mais ao final tropezan un co outro, mesturando todo de novo e situándonos outra vez no comezo da historia.

Toda a historia é contada por un narrador que se comunica constantemente co lector a través de preguntas sobre as imaxes. Así pois, poderiamos diferenciar dous niveis de lectura nesta obra:

1. Por unha banda, unha lectura literal, propia dos cativos. Na cal nos limitamos simplemente a ler o texto.

2. Unha lectura de interpretación das imaxes, de xeito que imos relacionando o texto e as ilustracións para entender a historia. Deste xeito veremos como o final é o principio, é dicir, hai unha estrutura circular. Para levar a cabo esta interpretación é precisa a implicación do lector e no caso de traballar co libro nunha aula, o traballo previo do docente.

Así pois, a partir destes dous niveis de lectura, podemos analizar as potencialidades da obra para educación primaria. Na miña opinión, semella ser un libro moi sinxelo mais este carácter interpretativo fai que o encadre no segundo curso. Onde está? trata o tema da construción e da destrución, tendo moi en conta a creatividade e que calquera cousa pode ser algo ou alguén. Como xa se dixo, o texto está escrito empregando maiúscula e minúsculas, así como os símbolos de puntuación correspondentes, destacando a multitude de interrogacións e exclamacións. Pois isto sería algo a traballar na aula, o uso da maiúscula e do punto, tal como recolle o currículo de educación primaria, no segundo curso, na materia de lingua galega. En concreto, no bloque 3, punto 4: “B3.4. Respecto polas convencións xerais da escrita: uso das maiúsculas e do punto.”. Á súa vez, ese uso de interrogacións e exclamacións co obxectivo de conectar co lector, poderían dar pé a traballar a lingua oral. No currículo atópase no bloque 1, punto 8: “B1.8: Interese por expresarse oralmente coa pronuncia e coa entoación adecuadas”. 

En canto á importancia das imaxes e de ver máis alá dos obxectos, poderíase traballar a creatividade na aula e incluso levar a cabo unha réplica do conto con outros obxectos cotiáns. No currículo, recóllese no bloque 2, punto 4: “Integración de coñecementos e de informacións procedentes de ilustracións”. 

Pérez Gómez, Javier